بیماری ویروس ابولا،که قبلا به عنوان تب خونریزی دهنده ابولا شناخته می شد،یک بیماری ویروسی با درجۀکشندگی شدید در انسان است.
میزان کشندگی این بیماری تا ۹۰ ٪ نیز می رسد. این بیماری برای اولین بار در روستا های مرکز و غرب آفریقا، در نزدیکی جنگلهای انبوه مناطق گرمسیری رخ داده است . ابولا ، یک بیماری زئونوز بوده و از حیوانات به انسان سرایت می کند .
ابولا اولین بار در سال ۱۹۷۶ در Nzara ، سودان و Yambuku (جمهوری دموکراتیک کنگو) به صورت دومورد همه گیری همزمان دیده شد . بار دوم همه گیری در یک روستای واقع در نزدیکی رودخانه ابولا رخ داد. به همین علت بیماری به نام ابولا نام گذاری شد .[۱]
این بیماری برای اولین بار در روستا های مرکز و غرب آفریقا، در نزدیکی جنگلهای انبوه مناطق گرمسیری رخ داده است . ابولا ، یک بیماری زئونوز بوده و از حیوانات به انسان سرایت می کند .
ابولا اولین بار در سال ۱۹۷۶ در Nzara ، سودان و Yambuku (جمهوری دموکراتیک کنگو) به صورت دومورد همه گیری همزمان دیده شد . بار دوم همه گیری در یک روستای واقع در نزدیکی رودخانه ابولا رخ داد. به همین علت بیماری به نام ابولا نام گذاری شد .[۱]
کشور هایی که شیوع پیدا کرد؟
در سال ۲۰۱۴ بزرگترین طغیان تاریخ بیماری ایبولا مشاهده شده است.
این طغیان بزرگترین، پیچیده ترین و شدیدترین طغیانی است که تا کنون در مورد بیماری ایبولا تجربه شده است.
این طغیان در دسامبر سال ۲۰۱۳ در جنوب شرقی کشور گینه )در غرب آفریقا( در یکی از روستاهای دور افتاده در بیشه زارهای سرسبز و پرباران، باعث مرگ اعضای یک خانواده شد و به تدریج به سایر اعضای فامیل که در مراسم خاکسپاری شرکت کرده بودند سرایت نمود.
بعد از دو ماه طغیان بیماری در آن کشور اعلام شد و بیماری به پایتخت گینه نیز رسید.
برخلاف تصوری که ناشی از تجربه های طغیانهای پیشین بود و گمان می رفت طغیان در عرض۲ تا ۳ ماه و با گرم شدن هوا پایان خواهد یافت، طغیان پایان نپذیرفت و حتی با گسترش بیماری به کشورهای سیرالئون و لیبریا روند صعودی نیز پیدا کرد.
افزایش موارد و گسترش بیماری به نیجریه توسط یک پرواز بین المللی باعث شد در ۱۷ مرداد ۱۳۹۳ (۸ آگوست ۲۰۱۴ ) سازمان جهانی بهداشت اعلام وضعیت هشدار نمود و دستورالعملی برای مدیریت بیماری در کشورهای درگیر و تمام کشورهای درمعرض خطر )بویژه کشورهای دارای مرز زمینی مستقیم( صادر نمود و از تمامی کشورهای عضو درخواست نمود که میزان آمادگی خود را در برابر این بیماری ویروسی افزایش دهند.
هرچند بیشتر مبتلایان بیماری ایبولا در ۳ کشور گینه، لیبریا و سیرالئون بوده اند اما بیمار شدن پرسنل درمانی و امدادگران بین المللی برخی از کشورها و بازگشت آنها به کشورهایشان باعث شد که مواردی از انتقال درون بیمارستانی نیز در این کشورها (اسپانیا، آمریکا( گزارش شد.
تا آبان ماه ۱۳۹۳ ( ۳ ماه بعد از اعلام وضعیت هشدار PIECE ) تعداد مبتلایان شناسایی شده به بیماری ابولا در سطح جهان به بیش از ۱۳۰۰۰ نفر رسید و تعداد متوفیان گزارش شده ۴۸۰۸ نفر ثبت گردید. (تعداد دقیق مبتلایان بدلیل عدم مراجعه بیماران به مراکز درمانی در کشورهای آفریقایی قابل محاسبه دقیق نیست اما تخمین زده می شد که بسیار بیشتر از تعداد گزارش شده باشد، تعداد متوفیان نیز بدلیل مشخص نبودن محل دفن اجساد یا سوزانده شدن برخی از آنها قابل محاسبه دقیق نمی باشد.)[۲]
آمار مبتلایان در سال ۲۰۱۴[۳]
ریخت شناسی ابولا
ویروس ایبولا یک ویروس رشته ای شکل و شبیه فیلامان می باشد و به همین دلیل فیلوویروس نامیده می شود. از انواع ویروس های RNA دار است ( RNA تک رشته ای غیر سگمنته دارد.) درازای این ویروس از ۱۰۰۰ نانومتر تا ۱۴۰۰۰ نانومتر متغیر می باشد اما قطر آن در تمام نقاط ۸۰ نانومتر است. در زیر میکروسکوپ به اشکال گوناگونی شبیه ۶ انگلیسی، حرف یو انگلیسی(U)، یا دایره دیده می شود.
تصویر ویروس ابولاتصویر ویروس ابولا
ویروس ابولا ( Ebolavirus ) و ماربورگ ( Marburgvirus ) و کوئه وا ویروس (Cuevavirus ) 3 عضو مهم خانواده فیلوویریده هستند که باعث بیماری تب خونریزی دهنده با مرگ و میر بالا در انسان می شوند.[۴]
Ebolavirus شامل ۵ گونه ی متمایز است:
·۱- ebolavirus Bundibugyo ( BDBV )
·۲- زئیر ebolavirus (EBOV )
·۳-رستون ebolavirus (RESTV )
·۴-سودان ebilavirus (SUDV )
·۵-Taiforest ebolavirus (TAFV)
BDBV ، EBOV و SUDV عوامل اصلی ایجاد بیماری ابولا در آفریقا هستند در حالی که RESTV و TAFV تا کنون ایجاد همه گیری نکرده اند.
گونه ی RESTV ، در فیلیپین و جمهوری خلق چین، دیده شده است و قادر است انسان ها را آلوده کند، اما تا کنون هیچ مورد بیماری یا مرگ در انسان به علت این ویروس گزارش شده است.[۵]
راه های انتقال:
در انسان، راه انتقال فرد به فرد از راه تماس پوستی یا مخاطی اطرافیان با ترشحات یا بدن بیمار )یا فرد فوت شده( می باشد. در انتهای بیماری که ترشحات بدن بیمار )خونی یا غیرخونی( به بیرون ریخته می شوند )به عنوان مثال اسهال یا استفراغ( احتمال انتقال بیماری به شدت افزایش می یابد.
طغیان های بیمارستانی نیز در اثر آلوده شدن سرسوزن و استفاده مجدد یا فرورفتن سوزن آلوده در پوست کارکنان بیمارستان، یا آلوده شدن سایر وسایل تشخیصی درمانی پزشکی به ترشحات بیمار ممکن است رخ دهند.
تماس با بدن یا ترشحات فرد فوت شده ناشی از ایبولا، و جابجایی اجساد در بیمارستان یا در زمان تدفین بیماران از جمله راه های دیگر انتقال بیماری می باشد.
اشیا آلوده نیز می توانند باعث انتقال بیماری شوند و از این رو برای ضدعفونی وسایل الوده باید برنامه منسجمی در بیمارستان ها وجود داشته و پرسنل مسئول انجام آن تحت آموزش های دقیق و تمرین مکرر قرار گرفته باشند.
تا زمانی که ویروس در خون یا سایر ترشحات بدن یک نفر وجود داشته باشند امکان انتقال بیماری وجود دارد. از جمله ترشحاتی که می توانند تا مدت ها آلوده بمانند و علی رغم بهبود بیمار کماکان باعث انتقال بیماری شوند مایع منی بیماران می باشد. انتقال جنسی بیماری تا ۷ هفته پس از بهبود بیماری نیز مشاهده شده است.[۶]
در یک مورد ویروس ابولا از مایع منی مردی پس از ۶۱ روز از شروع بیماری در آزمایشگاه جدا شد.[۷]
ابولا از طریق هوا، آب یا مواد غذایی منتقل نمی شود.[۸]
علائم و نشانه ها
مرحله نقاهت : بعد از بهبودی، مراحل نقاهت بیماری ایبولا ممکن است طول کشیده و با علائم درد مفاصل، التهاب راجعه کبد، التهاب بیضه، میلیت عرضی، یا یوئیت همراه باشد .[۹]
از لحظه ورود ویروس به بدن تا هفته سوم درمان ابولا:
پزشکان از شناسایی پاشنه آشیل ویروس ابولا که می‌تواند هدفی برای متوقف‌سازی کامل فعالیت این ویروس مرگبار باشد، خبر دادند.
به گزارش سرویس سلامت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، آزمایش‌های جدید پزشکان آمریکایی و هلندی نشان داد ویروس ابولا از قابلیت آلوده کردن موش‌ها برخوردار نیست مگر اینکه ابتدا به پروتئین میزبان به نام «نیمن – پیک سی وان» (NPC1) متصل شود.
«کرتیک چاندران» یکی از متخصصان این مطالعه از دانشگاه «یشیوا»ی آمریکا گفت: در این بررسی مشخص شد NPC1 پاشنه آشیل ویروس ابولاست. موش‌هایی که فاقد دو نسخه ژنی NPC1 هستند به طبع، عاری از پروتئین NPC1 خواهند بود و در نتیجه کاملا در برابر عفونت مقاوم می‌شوند.
در بررسی‌های پیشین آزمایشگاهی آمده است ویروس ابولا از طریق اتصال به NPC1 وارد سلول‌های میزبان می‌شود. متخصصان برای تایید این یافته‌ها در بدن موجودات زنده، سه نوع موش را در معرض ویروس ابولا قرار دادند که شامل موش‌های طبیعی، موش‌های فاقد NPC1 و موش‌های حامل یک NPC1 جهش یافته و طبیعی بودند.
در این بررسی مشخص شد در حالی که موش‌های گروه نخست در برابر این آلودگی تسلیم بودند، موش‌های دسته دوم کاملا از تکثیر این ویروس در امان و در نتیجه در برابر این بیماری مصون بودند. همچنین موش‌های گروه سوم ابتدا حامل سطح بالایی از ویروس خونی ابولا بودند اما به سرعت سطح آن با واکنش سیستم ایمنی و پاکسازی ویروس کاهش پیدا کرد.
به گزارش خبرگزاری شینهوا، به گفته متخصصان واقعیت نهفته در مورد عفونت ابولا این است که سیستم ایمنی و ویروس با یکدیگردر رقابت هستند و در صورتی که بتوان برای کنترل تعداد ویروس‌های موجود در سیستم دفاعی بدن اقدامی کرد در بسیاری از موارد سیستم ایمنی در این رقابت پیروز می‌شود.[۱۰]
عوارض پس از درمان:
میالژی،آرترالرژی نامتقارن و مهاجر ، سردرد ، خستگی ، پر خوری ، آمنوره ، از دست دادن شنوایی ، وزوز گوش ، ارکیت یک طرفه ، تورم چرکی غده پاروتید.[۱۱]
پزشکان برای نخستین بار ویروس مرگبار ابولا را در چشم یک بیمار معالجه‌شده پیدا کردند. به گزارش ایسنا، متخصصان در آمریکا دریافتند ویروس ابولا داخل چشم یک پزشک که به این بیماری مبتلا بوده و تصور می‌شد درمان شده، پنهان و رشد کرده است.
این بیمار پس از ابتلا به ابولا تحت درمان قرار گرفت اما ظرف چند ماه پس از پاکسازی خونش از ویروس ابولا، این ویروس مجدد داخل چشم او کشف شد. دکتر «یان کروزیر» ۴۳ ساله که در زمان فعالیت و خدمات‌رسانی در سیرالئون به این بیماری مبتلا شده بود، سپتامبر گذشته برای درمان به بیمارستان «ایموری» در آتلانتای آمریکا منتقل شد.
پس از تلاش سخت پزشکان، «یان» در نهایت درمان و از بیمارستان مرخص شد. اما مدتی کوتاهی از درمان وی نگذشته بود که متوجه احساس سوزش شدید، حساسیت به نور و احساس دائمی وجود جسم خارجی در چشمش شد. این پزشک کمی بعد نیز دچار تاری دید، درد و التهاب و در نهایت تغییر رنگ عجیب در چشمش شد.
پزشکان پس از معاینه زلالیه چشم این بیمار متوجه وجود ویروس ابولا در آن شدند. به گزارش اینترنشنال بیزینس نیوز، این یافته پزشکان را شگفت‌زده کرد چون برای اولین بار دریافتند که حتی پس از مغلوب کردن عفونت در تمام قسمت‌های بدن، این ویروس می‌تواند در چشم پنهان شده و رشد کند. بنابرگزارش منتشر شده در مجله طب نیوانگلند، این یافته بر پیچیده‌تر شدن مشکلات مرتبط با عفونت ابولا هم برای افراد مبتلا و هم برای سلامت عمومی تاکید دارد.[۱۲]
پیشگیری و کنترل :
- خودداری از تماس با حیوانات آلوده مثل خفاش میوه خوار یا میمون و خودداری از مصرف گوشتخام و شیر خام از دیگر راههای پیشگیری از بیماری می باشد.
- تماس با حیوانات آلوده باید با دستکش و دیگر لباس های محافظ مناسب انجام شود.
- در طی طغیان بیماری گوشت باید قبل از مصرف به طور کامل پخته شود و از مصرف گوشتهای نیم پز مانند کباب خودداری شود .
- کاهش خطر انتقال انسان به انسان در جامعه با کاهش تماس مستقیم یا نزدیک با افراد آلوده، به ویژه با مایعات بدن افراد آلوده ارتباط مستقیم دارد.
- در بیمارستانها و مراکز درمانی باید از تماس فیزیکی نزدیک با بیماران مبتلا به ابولا اجتناب شود.
- دستکش و وسایل حفاظت فردی مناسب باید در مراقبت از بیماران استفاده شود همچنین بیماران در اتاق های ایزوله نگه داری شوند . پرسنل درمانی در صورتی که بیمار به Intubation احتیاج پیدا کند می باید حتما از ماسک N95 استفاده کنند .
- شستن دست ها به طور منظم پس از بازدید از بیماران در بیمارستان، و همچنین پس از مراقبت از بیماران در خانه مورد نیاز است .
- اقدامات احتیاطی استاندارد دیگر شامل پیشگیری از نیدل استیک و صدمات ناشی از دیگر وسایل نوک تیز، و مجموعه ای از کنترل های زیست محیطی از عوامل موثر در کاهش خطر انتقال بیماری است.[۱۳]
پایان ابولا در لیبریا
بزرگترین و مرگبارترین شیوع ابولا در تاریخ، دست کم در لیبریا پایان یافت.
بیش از ۴۵ روز از آخرین مورد شناخته شده انتقال ابولا در لیبریا سپری شده است. به این ترتیب و با توجه به این که هیچ مورد دیگری در این مدت بروز نکرده است، سازمان بهداشت جهانی (WHO) رسما پایان شیوع این بیماری را در لیبریا اعلام کرد. البته بنا بر اعلام سازمان بهداشت جهانی، قضیه در کشورهای همسایه، یعنی گینه و سیرالئون متفاوت است و در آن کشورها در اوائل ماه مه بروز ٢٧ مورد جدید ابتلا به ابولا تأیید شده است. با این وجود اقدامات نظارتی و ضد عفونی که موجب مهار این بیماری در لیبریا شد، باید همچنان ادامه یابند.
حدود چهار هزار و ششصد لیبریایی بر اثر ابولا جان خود را از دست دادند، ۵ هزار و ۸۳۵ نفر به این بیماری مبتلا شدند، تعداد بی شماری نیز از پیامدهای این بیماری آسیب دیدند؛ چرا که همه اقشار جامعه به نوعی با این بیماری واگیر مرگبار و ترسناک دست و پنجه نرم کردند.[۱۴]
سازمان جهانی بهداشت در تاریخ۲۰ می ۲۰۱۵ اعلام کرد : آخرین مورد تایید شده فوت بر اثر ویروس ابولا در لیبریا بیست و هفتم ماه مارس بوده و اکنون این بیماری در این کشور ریشه‌کن شده است.[۱۵]
کشف واکسن برای ابولا:
دو واکسن جدید که برای مبارزه با ویروس مرگبار ابولا تولید شده‌اند، یک آزمایش حیاتی را با موفقیت پشت سر گذاشته و نشان دادند که تنها استفاده از یک دوز از آنها در کارآزمایی‌های حیوانی، موثر و بدون عوارض جانبی بوده است. به گزارش سرویس علمی ایسنا، این واکسن‌ها بر روی ۱۰ میمون ماکاک آزمایش شد که طی آن، به هشت حیوان واکسن‌های جدید تزریق شد و دو حیوان دیگر در گروه کنترل و بدون تزریق واکسن باقی ماندند. زمانی که به همه میمونها از ویروس شایع کنونی ابولا تزریق شد، هیچکدام از میمون‌هایی که واکسن دریافت کرده بودند، بیمار نشدند اما گروه کنترل ظرف یک هفته از بین رفتند.
به گفته محققان دانشگاه تگزاس، آزمایش در گونه‌های نخستین غیر انسانی بسیار اهمیت دارد، زیرا آنها به انسان شباهت بیشتری از سایر حیوانات آزمایشگاهی دارند. از این رو نتایج جدید بدان معنی است که کارآزمایی‌های ایمن بر روی داوطلب‌های سالم انسان احتمالا از تابستان سال جاری آغاز خواهد شد. این یافته‌ها ممکن است راه را برای شناسایی و تولید واکسن‌های تک دوز ایمنتر و موثرتر برای مبارزه با شیوع فعلی و آینده بیماری ابولا هموار کنند.
واکسن های جدید
واکسن‌های جدید از یک واکسن موجود ساخته شده که بر روی بیماران در کشور لیبریا آزمایش شده و از عوارض جانبی شامل تب و درد مفاصل یا ماهیچه برخوردار است.
اگرچه این عوارض جانبی آنچنان شدید نیستند که مانعی در استفاده از واکسن محسوب شوند، اما تا حدودی شبیه علائم اولیه ابولا هستند که باعث ایجاد شبهاتی از جمله اینکه آیا فرد واکسینه شده، به بیماری ابولا مبتلا شده یا تنها به واکسن واکنش نشان می‌دهد؛ اما واکسن‌های جدید این مشکل را رفع کرده‌اند و در آزمایشات حیوانی نیز بدون عوارض جانبی گزارش شده‌اند.
این واکسن‌ها توسط یک تیم بین‌رشته‌ای شامل محققان دانشگاه تگزاس و شرکت Profectus BioSciences در مریلند ساخته شده‌اند. شرکت Profectus در ماههای اخیر، ۵۵ میلیون دلار برای تحقیق در مورد واکسن‌های ابولا دریافت کرده که بیشتر آن از سوی کنسرسیومی از سازمان‌های دولتی مانند وزارت دفاع و موسسات ملی بهداشت بوده است.
واکسن‌های جدید از ویروس vesicular stomatitis که برای انسان خطرناک نیست در ترکیب با ویروس ابولا برای ساخت نوعی «اسب تروژان» استفاده می‌کنند تا واکنش سیستم ایمنی بدن را در برابر ابولا تحریک کنند. در تحقیقات جدید، دانشمندان نسخه‌ای از ویروس ابولا موسوم به ابولای زئیر در غرب آفریقا را هدف قرار دادند. آنها دریافتند یک دوز از واکسن‌های جدید، از بدن در برابر این ویروس مرگبار محافظت می‌کند.[۱۶]
- [۱] معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
- [۲] وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
- [۳] مقاله دکتر حمیدرضا نادری
- [۴] وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
- [۵] معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
- [۶] وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
- [۷] معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
- [۸] مقاله دکتر حمیدرضا نادری
- [۹] وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
- [۱۰] پایگاه خبرگزاری ایسنا
- [۱۱] مقاله دکتر حمیدرضا نادری
- [۱۲] خبرگزاری ایسنا
- [۱۳] معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
- [۱۴] www.share. America.gov
- [۱۵] پایگاه خبرگزاری ایسنا www.isna.ir
- [۱۶] پایگاه خبرگزاری ایسنا
منابع
- وزارت بهداشت و درمان
- مقاله ی دکتر حمیدرضا نادری
علوم پزشکی شهید بهشتی
ریشه کن شدن ابولا - پاشنه آشیل ابولا
- مخفیگاه ابولا در چشم
- واکسن ابولا
دیدگاه خود را بنویسید